Nu het nazomerse leven weer begonnen is, terug naar school, weer naar het werk, kijken hoe het nieuwe normaal er uit gaat zien, kost het me behoorlijk wat moeite om dagelijks te blijven mediteren. Ik kom niet gemakkelijk in het nieuwe ritme, zou het liefst nog even blijven zomeren: wat trager, wat minder vol van actie en denken. Maar de druk van de omstandigheden leidt me onvermijdelijk de fuik van het alledaagse snellere tempo in. En dat ga ik mezelf dan bewust of onbewust weer verwijten; ik had toch goede voornemens?
Soms zet ik mezelf dan onder druk: ‘ik moet echt anders aan de slag dit najaar’ en ‘ik wou dat ik een steviger meditatiepraktijk had’. Mijn ongedurigheid begint op te spelen, mijn energie neemt me op sleeptouw. Als het bij jou ook een beetje zo gaat na de zomer, dan kan vriendschappelijkheid naar jezelf en het mediteren wel helpen. Gun je lichaam en je geest altijd even de tijd als je gaat zitten mediteren. Je hoofd hoeft niet gelijk te stoppen met denken of associatiestromen. Eerst even ontspannen en loslaten.
De zin van vriendschap
Waarom kan die nadruk op vriendelijkheid zo zinvol zijn? Wat heb je eraan? Soms roept ons innerlijke stemmetje toch direct: “daar wordt je niet beter van!” Eerlijk gezegd, ik heb dat stemmetje lange tijd heel normaal gevonden. Ik had niet zoveel met vriendelijkheid voor mezelf. Ooit las ik in de kast van mijn vader het boek van Dale Carnegie, Hoe je vrienden maakt en mensen beïnvloedt, de eerste wereldwijde bestseller over jezelf verbeteren door nieuwe gewoontes aan te leren. Hij raadde je aan om ’s ochtends voor de spiegel vriendelijk naar jezelf te glimlachen. Ik vond het maar een vreemd advies. En het duurde jaren voordat ik via mindfulness weer oog kreeg voor vriendelijkheid.
Vriendelijkheid, ook wel metta genoemd in de boeddhistische psychologie, is de andere kant van de medaille van mindfulness. Moderne interpretaties zien het eerder als vriendschap dan als liefdevolle vriendelijkheid. Meer een werkwoord, vrienden worden met je ervaringen en de omstandigheden. Ze erkennen, belang in ze stellen, ze tegemoet treden met goede wil: het ongemak van de ritmedwang van werk en school, en de druktes in het hoofd, de onrust in het lichaam. Allemaal kleine daden van vriendschappelijkheid, van vriendschap sluiten.
Mentaal klimaat
Vriendelijkheid en vriendschappelijkheid brengt verandering in ons mentale klimaat, brengt affectie, meeleven met de ervaring. Metta maakt rustiger, laat plezier en tevredenheid toe. En dat ondersteunt weer de groei van mindfulness, van bewust gerichte belangstelling. Het maakt je nieuwsgieriger om te weten te komen wat er precies speelt. Het helpt te midden van stemmingen, woelingen en druktes in je hoofd toch de aandacht erbij te houden. Het balanceert het meditatieproces zonder dat je hard hoeft te gaan werken. Vriendschappelijkheid creëert een soort thuisbasis, een plek om te vertoeven en te ontspannen. Een plek van ontvankelijkheid en zachtheid.
En zo kun je losser komen van zaken die dwingend lijken of ongemak veroorzaken. Het maakt je vrijer in de omgang met de drukte van het leven. Je kunt meer mens zijn. En daardoor het dagelijks leven makkelijker volhouden, herstellen, nieuwe energie opdoen.
Vrienden worden
Hoe wordt je dan vrienden met je ervaringen? Vooropgesteld: vriendelijkheid is geen resultaat of toestand die je moet bereiken. Het werkt als je bij elke meditatie een scheutje vriendschappelijkheid toevoegt, in je houding. Metta is een soort zuurdesem: het helpt om het proces van aandacht schenken te bevorderen en makkelijker te maken. En omdat we vriendschap sluiten met onszelf, met de mensen en de wereld om ons heen, maken we ruimte voor stapsgewijze aanpassing. Dat helpt als we de transitie van de zomer naar werk en school doormaken. Of andere transities in ons leven. Je sluit zacht en moedig vriendschap met het onbekende.
Bij goede vrienden hoef je je niet anders voor te doen dan je bent. Jij bent er voor goede vrienden en zij voor jou. Ze durven ook soms ongemakkelijke waarheden tegen je te zeggen, zodat je het spoor niet bijster raakt. Vriendschap is vriendelijk, maar ook verhelderend. Zo kun je ook met je ervaringen in het mediteren omgaan. Met altijd een glimlach, op het gezicht en in het hart.
De glimlach
Was het de zon
die van het grasveld
een vlak van vlekken maakte?
Was het de wind
die het gele riet
veranderde in water?
Was het haar stem
die zingend
vreugde maakte van lucht?
Was het mijn lijf
dat achterover
berichten van tevredenheid stuurde?
Wat het het blauw
waarin witte wolken
de rust verzekerden?
Was het het water
dat bijna lichter
de wereld over maakte?
Wat het ook was,
mij gaf het de kans
de dingen waar te nemen.
Ik sta aan de kant
en kijk naar mij
en verdomd, ik glimlach.
Uit: Bram Vermeulen, RUST!, Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2005.
Deze blog is gebaseerd op een lezing die Wibo Koole hield tijdens de retraite De kracht van zachtmoedige aandacht, die hij samen met Nicole Schoonbrood van 20-22 augustus gaf. De hele lezing is te beluisteren als podcast, met als titel: Vrienden worden? Over metta en zachtmoedige aandacht.