In een gesprek gisteren viel het begrip: “De plaats der moeite opzoeken”. Het bleef bij me hangen de afgelopen 24 uur. Wat is zo’n plek eigenlijk? En: durven we daar wel heen te gaan? Hoe doe je dat dan?
Als organisatieadviseur kwam ik die plek regelmatig tegen als er spannende situaties ontstonden. Bijvoorbeeld tussen een leidinggevende en zijn medewerkers. Of als er gekozen moest worden tussen twee opties om een verandering door te voeren die bijna diametraal tegenover elkaar stonden en die flinke emoties opriepen. Soms vroeg ik mensen bewust naar die schurende momenten te zoeken, vooral als het gesprek wat aan de oppervlakte bleef. De kern is dat veranderen nooit gaat zonder dat jijzelf mee verandert. Als jij wilt dat in de wereld, in de relatie met de mensen om je heen of bij jouzelf iets anders gaat in de toekomst, dan kom je er niet onderuit om zelf mee te bewegen. Dat gaat niet zonder inspanning, zonder gedoe. En je weet nooit of het gaat lukken, je moet de onzekerheid onder ogen zien.
Want je zet iets op het spel: je zelfbeeld, de betekenis die je aan een situatie geeft. Je laat het niet-weten toe. Je durft onder ogen te zien dat er meer perspectieven zijn op een situatie zijn en maakt ruimte voor onderzoek, nieuwsgierigheid en verwondering.
Nu mindfulness aan populariteit wint, wordt het opzoeken van de plaats der moeite steeds spannender. Op het kussen zitten met onszelf en onze moeites is iets anders dan in relaties met anderen zijn. Dan gaat het over reële verschillen in opvattingen, beelden, opinies over samenleving en politiek alsmede over verschillen in denkbeelden over ethiek en waarden. Over onbewuste oordelen en blinde vlekken. En als die aan de orde komen gaat het schuren. Tussen jou en mij, tussen hen en ons. Ga jij het gesprek met een “wappie” aan als je zelf overtuigd bent van vaccineren? Durf jij de pijn van gekleurde mensen aan te horen terwijl je zelf wit bent?
Eerlijk gezegd: ik vind zulke gesprekken gewoon lastig. En ben ook bevreesd dat het pijn doet. Dat ik met een mond vol tanden sta. Dat ik er niet uit kom. Door de mand val. Toch mag die lastigheid nooit een reden zijn de plaats der moeite te ontwijken of uit de weg te gaan. Daarvoor zijn andere mensen en een betere wereld me te lief. Daarom ga ik op zoek naar de moed om het wel te doen.
In de mindfulnesswereld zijn we gewend vriendelijk te zijn voor elkaar en voor onszelf. Misschien weleens te vriendelijk. Jon Kabat-Zinn zei ooit over oefenen: het hoeft niet plezierig te zijn, maar doe het wel. En zo is het ook voor het aangaan van gesprekken over grote verschillen van inzicht, over diversiteit en inclusie, over wel of niet vaccineren: laten we het doen, dat opzoeken van de plaats der moeite.
In de mindfulnesstraining hebben we geleerd dat we een veilige omgeving kunnen creëren voor elkaar en onszelf. Die veiligheid kan ons verder helpen. Laat dat ons de moed geven om met elkaar in gesprek te gaan over verschillen. om voorbij de vriendelijke beleefdheid te gaan en het schuren op te zoeken.