Doodmoe was ik, mijn lichaam voelde zwaar aan en was niet in staat tot veel actie. En dat op het moment dat ik, nu ruim vijftien jaar geleden, aan een nieuw en spannend avontuur zou beginnen: het opzetten van mijn eigen bedrijf in strategie- en communicatieadvies. Ik had me er na een lange loopbaan als manager op verheugd iets nieuws te beginnen maar in plaats van frisse, nieuwe energie te voelen lag ik als een zombie op de bank, zelfs niet in staat tot een van mijn meest ontspannende activiteiten, het lezen van boeken. Ik was zowel fysiek als mentaal uitgeput en dat verraste me als regelmatig hardloper, met de marathon van New York als hoogtepunt. Hoewel ik een behoorlijk zelfinzicht meende te hebben, was ik in een van de meest voorkomende valkuilen van leiders getrapt: je verantwoordelijkheid nemen, jezelf daarvoor opofferen en de uitputting voor lief nemen. Boem ho, dus. Daar zat ik dan…
Gelukkig herstelde ik redelijk snel en kon ik de draad van mijn nieuwe bedrijf weer oppakken. En op een goede dag vond ik in de boekhandel een klein, en naar later bleek belangrijk boekje, met de wat vreemde titel Waar je ook gaat, daar ben je. Dat boekje van Jon Kabat-Zinn veranderde mijn leven. Niet alleen ervoer ik dat aandachtsoefeningen een belangrijk middel zijn om je stresshuishouding tijdig bij te sturen. Maar meer nog scherpten ze mijn opmerkzaamheid voor alles wat er in mijn omgeving en daarmee in mij gebeurde.
Aan het eind van de training die ik volgde, vroeg ik me hardop af of je mindfulness ook zou kunnen inzetten in organisaties. En in mijn geval in mijn werk als organisatieadviseur en interim-directeur. De dialoog die daarover op gang kwam resulteerde in een nieuwe visie op leiderschap als het leren richten van de aandacht. In deze en volgende blogs neem ik je mee in de kracht van mindful leiderschap.
Leiderschap dat ons vermogen tot mindfulness maximaal benut is een belangrijke manier om aan de automatische piloot te ontsnappen en onze immuniteit voor verandering tegen te gaan. Dat gebeurt doordat je mentaal leert schakelen tussen actie en reflectie, tussen doen en zijn. Zulk leiderschap is in staat om ons leren worstelen met veranderingen in onbekend terrein. Dat komt omdat mindful leiderschap de automatische piloot doorbreekt en ons mechanisme van ons immuun maken voor verandering tegengaat omdat het onze manier van kijken, ervaren en betekenis geven verandert. Het helpt ons wakker te zijn en stelt ons in staat ervaringen te ondergaan en er bij te blijven, voordat we ze interpreteren . Onze mind met al onze ervaringen wordt zo een tool waarover wij kunnen beschikken, in plaats van dat het ons tot een bepaalde perceptie en interpretatie dwingt. We leren los te komen van de automatische piloot en te kiezen voor een bewuste respons. Daar is moed voor nodig, een zekere onverschrokkenheid om je vrees voor verandering onder ogen te zien en te accepteren dat hij er is. Zo’n geest is niet alleen in staat een nieuw beeld te vormen van hoe de organisatie moet werken en de moed op te brengen daarop te blijven koersen. Die geest is ook in staat om uit de eigen vaste mindset te stappen, de beperkingen ervan onder ogen te zien en een nieuwe veelomvattender mindset te ontwikkelen. Een leider die durft te schakelen tussen actie en reflectie en een geest die zichzelf durft te transformeren. Reflectie in actie.
Mindful leiderschap omschrijf ik daarom als het vanuit een bewust ervaren interne en externe wereld richten van de aandacht van individuen en groepen op een situatie en wat die van jou en hen vraagt. Zulk op mindfulness gebaseerd leiderschap bergt een aantal dimensies in zich. De training van ons vermogen tot mindfulness werkt in op ieder van elk van die dimensies. Tezamen maken ze mindful leiderschap tot een krachtig instrument.
Om te beginnen versterkt het de veerkracht van leiders. Veerkracht betekent dat fysieke en mentale weerbaarheid op peil is en steeds wordt vernieuwd en verzorgd. Die veerkracht maakt het ook mogelijk om de drukte en de ongerustheid in de organisatie te dragen, wanneer dat nodig is. Veerkracht betekent verantwoordelijkheid nemen voor je eigen welbevinden en opmerkzaam zijn voor signalen die kunnen duiden op verborgen uitputting. Je eigen grenzen serieus nemen en in overeenstemming daarmee handelen.
Voor het vervolg: zie aflevering II.